Ο ορισμός του ανθρώπου στον Άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό. Φιλοσοφικό πλαίσιο και θεολογική επεξεργασία
The man's definition according to St. Ioannis Damaskinos. Philosophical framework and theological elaboration
Κουκούνας Ιωάννης Παύλου
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεολογική Σχολή, Τμήμα Θεολογίας
Ελληνικά
2010
Ας συνοψίσουμε in nute τα κυριότερα σημεία της εργασίας. Απαραίτητη συνθήκη δυνατότητας του ορισμού του ανθρώπου αποτελεί η ανάλυση των πέντε φωνών (γένος, εἶδος, διαφορά, ἴδιον, συμβεβηκός) και των δέκα γενικότατων γενών –κατηγοριών του Αριστοτέλη (οὐσία, ποσόν, πρός τι, ποιόν, ποῦ, πότε, κεῖσθαι, ἔχειν, ποιεῖν, πάσχειν). Η διαίρεση είναι μια εξειδίκευση μιας έννοιας, ήτοι η υπαγωγή των αντιδιαιρούμενων ειδών της. Επίσης η διαίρεση εγγράφεται σε μια ολότητα, η οποία συγκροτείται με όρους καθ’ ὅλου και καθ’ ἕκαστον, ταυτότητας και διαφοράς. Ήδη στον Πλάτωνα (Σοφιστής) απαντάται η διαίρεση ως μέθοδος στο φιλοσοφείν. Η τέχνη αποτελεί μια ολότητα και καθολικότητα. Η κτητική και η παραγωγική τέχνη συνιστούν τα αντιδιαιρούμενα είδης της τέχνης εν γένει. Κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο η διαίρεση αποτελεί έναν ‘’ἀσθενή συλλογισμό’’, μια διαμεσολάβηση του καθ’ ὅλου και του καθ’ ἕκαστον. Από την ουσία ελαύνει η διαίρεση μέσω των ουσιωδών διαφορών∙ οι διαφορές αυτές συγκροτούν τα αντιδιαιρούμενα είδη, τα οποία υπάγονται στο ίδιο γένος (genus proximum). Ο άνθρωπος κατά την διαιρετική μέθοδο υπάγεται στο γένος του ζώου. Επίσης, από αυτή τη διαίρεση προκύπτει η ειδοποιός διαφορά (differentia specifica), με την οποία διακρίνονται τα διάφορα είδη μεταξύ τους. Η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου είναι το λογικό.

Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ Λόγος ἀπολογητικὸς πρὸς τοὺς διαβάλλοντας τὰς ἁγίας εἰκόνας.
1
Ἐχρῆν μὲν ἡμᾶς ἀεὶ τῆς ἑαυτῶν συναισθανομένους ἀναξιότητος σιγὴν ἄγειν καὶ θεῷ τὴν τῶν ἡμαρτημένων ἡμῖν προσάγειν ἐξομολόγησιν, ἀλλ' ἐπειδὴ πάντα καλὰ ἐν καιρῷ αὐτῶν, ὁρῶ δὲ τὴν ἐκκλησίαν, ἣν ὁ θεὸς ᾠκοδόμησεν ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν ὄντος ἀκρογωνιαίου Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ βαλλομένην ὥσπερ θαλαττίῳ κλύδωνι κύμασιν ἀλλεπαλλήλοις κορυφουμένῳ, ἐξ ἐπαχθεστάτης φορᾶς τῶν πονηρῶν πνευμάτων κυκωμένην τε καὶ ταραττομένην, καὶ τὸν χιτῶνα Χριστοῦ τὸν ἄνωθεν ὑφαντὸν διαιρούμενον, ὃν ἀσεβῶν διελεῖν ηὐθαδιάσαντο παῖδες, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ εἰς διαφόρους δόξας κατατεμνόμενον, ὅ ἐστιν ὁ τοῦ θεοῦ λαὸς καὶ ἡ τῆς ἐκκλησίας ἄνωθεν κεκρατηκυῖα παράδοσις, οὐκ εὔλογον ἡγησάμην σιγᾶν καὶ δεσμὸν ἐπιθεῖναι τῇ γλώσσῃ τὴν ἠπειλημένην ἀπόφασιν ὑφορώμενος τὴν φάσκουσαν· «Ἐὰν ὑποστείλῃ, οὐκ εὐδοκεῖ ἐν σοὶ ἡ ψυχή μου», καὶ «ἐὰν ἴδῃς τὴν ῥομφαίαν ἐρχομένην καὶ μὴ ἀναγγείλῃς τῷ ἀδελφῷ σου, ἐκ σοῦ ἐκζητήσω τὸ αἷμα αὐτοῦ.» Φόβῳ τοίνυν ἀφορήτῳ βαλλόμενος ἐπὶ τὸ λέγειν ἐλήλυθα οὐ βασιλέων ὕψος πρὸ τῆς ἀληθείας τιθείς· «ἐλάλουν γάρ,» ἤκουσα τοῦ θεοπάτορος λέγοντος Δαυίδ, «ἐναντίον βασιλέων καὶ οὐκ ᾐσχυνόμην», ἀλλὰ μᾶλλον καὶ μᾶλλον τούτῳ πρὸς τὸ λέγειν νυττόμενος. Δεινὸν γὰρ βασιλέως λόγος πρὸς ὑπαγωγὴν τῶν ὑπηκόων· ὀλίγοι γάρ, ὅσοι τῶν ἀνέκαθεν τῶν βασιλικῶν κατωλιγώρησαν θεσπισμάτων, ὅσοι τὸν ἐπὶ γῆς βασιλέα βασιλευόμενον οἴδασιν ἄνωθεν, καὶ ὡς κρατοῦσιν οἱ νόμοι τῶν βασιλέων.

π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος - Υποστηρίζει ο Ωριγένης την Μετενσάρκωση;

† π.ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Θεολ. Δρ. Φιλοσ.

Όσοι υιοθετούν αυτή την ανιστόρητη άποψη, μνημονεύουν ιδιαίτερα το όνομα του Ωριγένη, τον οποίο χαρακτηρίζουν οπαδό της μετενσάρκωσης.

Η κίνηση των «Χάρε Κρίσνα» λόγου χάρη, στην ελληνική έκδοση του περιοδικού της «Επιστροφή στον Κρίσνα» (σ. 8) «τεκμηριώνει» αυτή την άποψη παραθέτοντας απόσπασμα από το ανύπαρκτο έργο του Ωριγένη «Πρώται Αρχαί», χωρίς περαιτέρω παραπομπή σε τόμο και κεφάλαιο. Προφανώς εδώ εννοείται το «Περί αρχών» σύγγραμμα του Ωριγένη.