Ο αυτοπροσδιορισμός των Ιουδαίων απέναντι στους Έλληνες

Η διατριβή αυτή επιδίωξε να καταδείξει πώς σχηματοποιείται η ταυτότητά των Ιουδαίων διαχρονικά και στη συνέχεια πώς καθίσταται διακριτή στη δύσκολη χρονική περίοδο των ελληνιστικών χρόνων, πώς δηλαδή λειτούργησε ο αυτοπροσδιορισμός, για να διασφαλίσει την αναγκαία συλλογική ταυτότητα, που έπρεπε να διαθέτει η Ιουδαϊκή κοινότητα, για να παραμείνει έθνος, να μην αφομοιωθεί και να μετεξελιχθεί σε πολιτική κοινότητα. Επειδή το ζήτημα της ταυτότητας καθιστούσε αναγκαία την κοινωνιολογική και εθνολογική προσέγγιση, χρησιμοποιήθηκαν για το λόγο αυτό τα εργαλεία των επιστημών αυτών για την οργάνωση και επεξεργασία του υλικού. Στη συνέχεια η Παλαιά Διαθήκη μας έδωσε το υλικό, το οποίο επεξεργαστήκαμε, προσέχοντας οι ερμηνείες μας να μην έρθουν αντιμέτωπες με θεολογικά θέματα. Η συνδυαστική αυτή μελέτη σκιαγραφεί μια νέα πολυμεριστική οπτική των αντίστοιχων κειμένων που μελετήσαμε, η οποία μας επιτρέπει να εξάγουμε πολιτικά και κοινωνικά συμπεράσματα για ένα λαό, που είναι γνωστός κυρίως για τη θρησκεία του. Η γοητεία που άσκησε ο Ελληνισμός στην ανώτερη τάξη των Ιουδαίων της Παλαιστίνης, καθώς και στις κοινότητες της Διασποράς, και από την άλλη το αίσθημα μειονεξίας που τους δημιούργησε, οδήγησε στην αλλοίωση των πολιτισμικών τους χαρακτηριστικών, γεγονός που έκανε εμφανή τον κίνδυνο της αφομοίωσης τους. Για να υπερασπιστούν τον Ιουδαϊσμό και την ταυτότητά τους, οι πνευματικοί άνθρωποι της κοινότητας κατέβαλλαν προσπάθειές να αναπροσδιοριστούν και να αναδιαμορφώσουν την ταυτότητα της εθνοτικής τους κοινότητας και να την καταστήσουν αναγνωρίσιμη και διακριτή, κυρίως για τους ίδιους. Για το λόγο αυτό γράφτηκαν ή μεταφράστηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο κείμενα, των οποίων οι συγγραφείς είχαν ως στόχο τους την υπεράσπιση και την ενίσχυση της εθνότητάς τους. Επιλέξαμε λοιπόν, από τα κείμενα αυτά τα βιβλία Α΄, Β΄, Γ Μακκαβαίων, «Σοφία Σειράχ» και «Σοφία Σολομώντος», τα οποία και αναλύσαμε, προσπαθώντας να καταδείξουμε την προσπάθεια αυτή. Oι συγγραφείς αυτοί υποστήριξαν τον Ιουδαϊσμό και την κοινότητα, ενεργοποιώντας θεσμούς, δεσμούς, παραδόσεις και εθνοτικά χαρακτηριστικά, για να ενισχύσουν την αυτοσυνείδησή της. Απέδειξαν έτσι την αρχαιότητα και τη νομιμότητα τους ως έθνος, προβάλλοντας τις ομοιότητές μεταξύ των μελών της κοινότητάς τους και προσπάθησαν να τονίσουν τις διαφορές τους με τους Έλληνες, για να διασφαλίσουν τα διακριτικά της ταυτότητάς τους, και να ενισχύσουν την εθνοτική συνείδηση τους. Πλαισίωσαν ιδεολογικά-θρησκευτικά την εθνοτική αντίδραση της εξέγερσης των Μακκαβαίων και επιδίωξαν να διαμορφώσουν αντιλήψεις και πρότυπα συμπεριφοράς, που θα καθόριζαν τη θρησκευτική και φυλετική ταυτότητα τους, που θα τους προστάτευε από την αφομοίωση και τον αφανισμό. Έδρασαν συμπληρωματικά ο ένας με τον άλλο, αναδεικνύοντας το έργο τους σε υπόθεση εθνική. Τα έργα τους, μια σειρά από πολιτικά κείμενα, που απευθύνονται στα μέλη της κοινότητας, συνιστούν μια φανερή εθνοτική προπαγάνδα, που αναδεικνύει ταυτόχρονα την ικανότητα της Ιουδαϊκής κοινότητας να αγωνίζεται και να ανασυγκροτείται σε δύσκολους καιρούς